Çokkültürlü Eğitim / Ulaş Başar Gezgin

Eğitimin Felsefesi ve Sosyolojisi (1): Çokkültürlü Eğitim

Çokkültürlü eğitim, öğrencilerin değişik kültürel arka planlarını eğitim sürecinin her aşamasında dikkate alan bir modeldir. Kültürel arka plana inançlar, etnisite, sınıf, toplumsal cinsiyet, engellilik, anadili, çeşitli toplumsal statü göstergeleri vb. girer. Bu kavram daha çok, öğrenci çeşitliliği anlamında kullanılmaktadır. Peki eğitimin hangi boyutları söz konusu? Sleeter ve Grant (1987)’e göre, bunlar, “amaçlar, öğretim dili, kültür, sosyal tabakalaşma, engellilik, tarih, siyasa/hukuk konuları, öğretim modelleri, müfredat, öğretim, öğretim rehberleri, proje tanımları” (s.430) vb. Kısacası, söz konusu olan, neyin (müfredat, gizli müfredat vb.) neleri dikkate alarak (yukarıda belirtildiği gibi, inançlar, etnisite, sınıf, toplumsal cinsiyet, engellilik, anadili, çeşitli toplumsal statü göstergeleri vb.) nasıl öğretildiğidir (öğretim modeli, öğretim dili vb.). 

 

Çokkültürlü Eğitim Neden Gerekli?

Peki çokkültürlü eğitim neden gerekli? Bir kere, demokrasinin temeli olan eşitlikçiliği sağlama çabası olduğu için gerekli (Gay, 1995). Ayrıca eğitim çıktılarını ençoklamak için de çokkültürlü eğitim gerekli. Demokrasi için de geçerli olduğu gibi, çokkültürlü eğitim çoğulculuğa ve hakkaniyete dayanır (Grant ve Tate, 1995). Ayrımcılığa ve onun türlerinden yalnızca biri olan ırkçılığa, cinsiyet ayrımcılığına ve yabancı düşmanlığına karşıdır (Au, 2017). Ayrımcılık içeren ifadeler ve görseller müfredattan kaldırılmalıdır. Çokkültürlü eğitim, kültürel bir potada eritme biçimindeki benzeştirmeye (asimilasyon) de karşıdır (Ameny-Dixon, 2004). Kimilerine göre, çokkültürlü eğitim, bütün bu nitelikleriyle, bir eğitim modeli olmanın ötesinde bir toplumsal hareket örneğidir; çıkışında, Afro-Amerikalıların hak ve özgürlükler mücadelesinin etkisi vardır (Sleeter, 1996, 1997). Verkuyten ve Thijs (2013), çokkültürlü eğitim almanın diğer kültürlere ilişkin bilgi edinme ve ırkçılığa karşı çıkma noktasında yararlı olduğunu bulguluyor. Başka bir çalışmada, öğretmenlerden çokkültürlü öğretmen eğitimi almadan ve aldıktan sonra veri toplanıyor (Cho ve DeCastro-Ambrosetti, 2005). Sonuçlar, öğretmenlerin kültürel bilinçlerini artırdığını gösteriyor.    

 

Çokkültürlü Eğitimde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Gibson (1976)’ya göre çokkültürlü eğitimin 5 türü vardır:

1. Kültürel olarak farklı olanın eğitimi ve iyi niyetli çokkültürcülük
2. Kültürel farklara ve kültürel anla’şmaya yönelik çokkültürcülük
3. Kültürel çoğulculuk için eğitim
4. Çift-kültürlü eğitim
5. Olağan insan deneyimi olarak çokkültürlü eğitim.

Bu 5’li, gerçekte tarihsel bir sıralama da sunuyor. Sonuncu türde öğrenci çeşitliliğinin önkabulü söz konusu olduğu için, bu, diğerlerinden daha uygun. Ötekileri birörnekleştirip ve özselleştirip kalıpyargılamakla – ki kalıpyargılar olumlu da olabilir- onları tanımak ve tanıtmak arasında ince bir çizgi var (Kirova, 2008; Parkhouse, Lu ve Massaro, 2019). Durağan bir kültür tanımı yanlış; kültürler değişiyor (Gonzalez, 1995). Howard (1993) ise bizi başka bir açıdan uyarıyor: Toplumda ayrıcalıklı olanlar, bu ayrıcalıklı konumlarını neden bıraksınlar ki… Nüfusun daha fazla çeşitlenmesi, ırkçılığı ve genel ayrımcılığı yanında getiriyor. Bununla ilgili bir eleştiri, çokkültürlü eğitim almış öğrencilerin ortak kültürden bihaber olduklarını ileri sürüyor ve bu öğrencileri ‘kültürel okumaz-yazmaz’ olarak adlandırıyor (Sleeter, 1989). Bir diğer yaklaşım, çokkültürlü eğitimde gizli müfredata daha fazla odaklanılmasını öneriyor (Jay, 2010). Gorski (2009) ise, bilişim ve eğitim teknolojileri kullanımındaki dijital eşitsizlikleri de dikkate almamız gerektiğini söylüyor. Hızla dijitalleşen eğitim, kimilerini yarı yolda bırakıyor. Böyle olunca en başarılı müfredat bile çokkültürlü hedeflerinin gerisinde kalıyor.

 

Çokkültürlü Öğretmen Eğitimi

Çokkültürlü eğitim, çokkültürlü bir öğretmen eğitimini gerektirecektir (Gay & Howard, 2010; Ladson-Billings, 1995). Bu noktada, öğretmen-öğrenciler de çeşitliliklerine göre, kültürel arka planlarına dikkat edilerek eğitileceklerdir (Ukpokodu, 2010). Kendilerine uygulanacak eğitim modeli, uygulayacakları eğitim modeli için esin kaynağı olacaktır. Farklı etnik gruplardan olan ya da çok sayıda azınlık öğrencisinin bulunduğu okullarda çalışan öğretmen-öğrenciler çokkültürlü eğitim için daha hazırlıklı oluyor (Agirdag, Merry ve Van Houtte, 2016; Cheng & Davis, 2019). Asıl hedef, bu durumda, çoğunluk öğretmenleri oluyor. Öğretmenlerin gözünden, öğrenciler arasında en öne çıkan farklılık ise, dinsel inanç (Agirdag, Merry ve Van Houtte, 2016).

 

Sonuç: Çokkültürlü Eğitim ve Toplumsal Adalet

Çokkültürlü eğitimde temel bir ayrım (daha doğrusu, saptanıp kaldırılması gereken bir ayrım), göçmenler ile yerliler arasındadır. Kimi ülkelerde, çokkültürlü eğitim, yalnızca göçmenler içinmiş gibi düşünülür; oysa yerli azınlıkların da bu modele ihtiyacı var (Holm & Londen, 2019). Oysa kimi ülkeler, yerlileri geçtik, göçmenler için bile çokkültürlü eğitimi çok görüyor (örneğin bkz. Kang, 2010). Gerçek şu ki çokkültürlü eğitim, en geniş anlamıyla toplumsal adaletten ayrı düşünülemez (Schoorman ve Bogotch; Zilliacus, Holm ve Sahlström, 2017). Öyleyse, toplumsal adalet talebiyle birlikte çokkültürlü eğitimi bir hak olarak talep ederek bir arada yükseltmeli…

 

Kaynakça

Agirdag, O., Merry, M. S., & Van Houtte, M. (2016). Teachers’ understanding of multicultural education and the correlates of multicultural content integration in Flanders. Education and Urban Society, 48(6), 556-582.

Ameny-Dixon, G. M. (2004). Why multicultural education is more important in higher education now than ever: A global perspective. International Journal of Scholarly Academic Intellectual Diversity, 8(1), 1-9.

Au, W. (2017). When multicultural education is not enough. Multicultural Perspectives, 19(3), 147-150.

Cherng, H. Y. S., & Davis, L. A. (2019). Multicultural matters: An investigation of key assumptions of multicultural education reform in teacher education. Journal of Teacher Education, 70(3), 219-236.

Cho, G., & DeCastro-Ambrosetti, D. (2005). Is ignorance bliss? Pre-service teachers’ attitudes toward multicultural education. The High School Journal, 89(2), 24-28.

Gay, G. (1995). Curriculum Theory and Multicultural Education. Accessed March 1, 2021.

https://eric.ed.gov/?id=ED382697

Gay, G., & Howard, T. C. (2000). Multicultural teacher education for the 21st century. The teacher educator, 36(1), 1-16.

Gibson, M. A. (1976). Approaches to multicultural education in the United States: Some concepts and assumptions. Anthropology & Education Quarterly, 7(4), 7-18.

González, N. (1995). Processual approaches to multicultural education. The Journal of applied behavioral science, 31(2), 234-244.

Gorski, P. C. (2009). Insisting on digital equity: Reframing the dominant discourse on multicultural education and technology. Urban Education, 44(3), 348-364.

Grant, C. A., & Tate, W. F. (1995). Multicultural Education through the Lens of the Multicultural Education Research Literature. Accessed March 1, 2021.

https://eric.ed.gov/?id=ED382704

Holm, G., & Londen, M. (2010). The discourse on multicultural education in Finland: Education for whom?. Intercultural Education, 21(2), 107-120.

Howard, G. (1993). Whites in multicultural education. Phi Delta Kappan, 75(1), 36-42.

Jay, M. (2003). Critical race theory, multicultural education, and the hidden curriculum of hegemony. Multicultural Perspectives: An Official Journal of the National Association for Multicultural Education, 5(4), 3-9.

Kang, S. W. (2010). Multicultural education and the rights to education of migrant children in South Korea. Educational Review, 62(3), 287-300.

Kirova, A. (2008). Critical and emerging discourses in multicultural education literature: A review. Canadian Ethnic Studies, 40(1), 101-124.

Parkhouse, H., Lu, C. Y., & Massaro, V. R. (2019). Multicultural education professional development: A review of the literature. Review of Educational Research, 89(3), 416-458.

Schoorman, D., & Bogotch, I. (2010). Moving beyond ‘diversity’ to ‘social justice’: the challenge to re‐conceptualize multicultural education. Intercultural Education, 21(1), 79-85.

Sleeter, C. E. (1997). Mathematics, multicultural education, and professional development. Journal for Research in Mathematics Education, 28(6), 680-696.

Sleeter, C. E. (1989). Multicultural education as a form of resistance to oppression. Journal of Education, 171(3), 51-71.

Sleeter, C. E. (1996). Multicultural education as a social movement. Theory into Practice, 35(4), 239-247.

Sleeter, C., & Grant, C. (1987). An analysis of multicultural education in the United States. Harvard Educational Review, 57(4), 421-445.

Ukpokodu, O. N. (2003). Teaching multicultural education from a critical perspective: Challenges and dilemmas. Multicultural Perspectives: An Official Journal of the National Association for Multicultural Education, 5(4), 17-23.

Verkuyten, M., & Thijs, J. (2013). Multicultural education and inter-ethnic attitudes. European Psychologist, 18, 178-190.

Zilliacus, H., Holm, G., & Sahlström, F. (2017). Taking steps towards institutionalising multicultural education–The national curriculum of Finland. Multicultural education review, 9(4), 231-248.